دسته‌بندی نشده
پارچه لیوسل چه نوع پارچه ای است؟
دی
لیوسل (LYOCELL) یک پارچه‌ی نیمه‌مصنوعی است که معمولا به عنوان جایگزین برای پنبه یا ابریشم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پارچه حالتی از ریون است و در درجه‌ی اول از سلولزِ استخراج شده از چوب تشکیل شده است. این پارچه در اصل توسط شرکت آمریکایی اِنکا (Enka) در سال ۱۹۷۲ توسعه پیدا کرد، اما محبوبیت آن به اواخر دهه‌ی ۲۰ میلادی بر می‌گردد و هنوز هم در سراسر جهان نسبتا محبوب است. از آنجا که این الیاف نخست از اجزاء ارگانیک ساخته شده بوده، بیشتر به عنوان یک جایگزین پایدار برای الیاف کاملا مصنوعی، مانند پلی‌استر شناخته میشود، اما هنوز جای ابهام دارد که آیا پارچه‌ی لیوسل واقعا گزینه‌ی بهتری برای محیط زیست هست یا خیر.
پارچه‌ی لیوسل در شرکت آمریکایی اِنکا قبل از این‌که پروژه متوقف شود، فقط به صورت یک طرح اولیه توسعه پیدا کرد. تا این‌که در سال ۱۹۸۰ میلادی یک شرکت بریتانیایی به نام Courtaulds Fibres آزمایشات خود را کامل نموده و پارچه‌ی جدیدی به نام تِنسِل (Tencel) را براساس تحقیقات انجام گرفته بر روی لیوسل به وجود آورد. این دو پارچه از نظر شیمیایی مانند هم هستند و می‌توان عبارت‌های تنسل و لیوسل را به جای یکدیگر استفاده کرد.
مصرف‌کنندگان معمولا پارچه‌ی لیوسل را هنگام لمس کردن لطیف تشخیص می‌دهند و بسیاری از مردم نمی‌توانند تفاوت بین این پارچه و پنبه را متوجه شوند. پارچه‌ی لیوسل صرف نظر از این که مرطوب یا خشک باشد، محکم بوده و نسبت به پنبه دارای مقاومت بیشتری در برابر کرکی یا گلوله شدن دارد. تولیدکنندگان منسوجات از این که این الیاف به آسانی با دیگر انواع منسوجات مخلوط میشود، خشنود هستند و می‌توانند آن را با پنبه، ابریشم، ریون، پلی‌استر، نایلون و پشم ترکیب نمایند.
پارچه لیوسل چگونه ساخته می شود؟
۱٫ آماده‌سازی خمیر چوب
خُرد کردن چوب‌های سختی مانند بلوط یا غان به صورت تراشه و بارگذاری در دیگ تخمیر شیمیایی برای تحلیل تراشه‌ها به خمیر.
۲. آب‌مالی خمیر
شستن و آب‌گیری خمیر که ممکن است برای گندزدایی و رنگ‌بری خمیر از سفیدکننده نیز استفاده شود و سپس خشک کردن آن به صورت ورقه و حلقه‌کردن آن به شکل طومار.
۳. انحلال سلولز
خُرد کردن ورقه‌ها به قطعات کوچک و قرار دادن در دیگ‌های تحت فشار و دمای آمینه‌اکسید.
۴. صاف‌کردن
پمپ کردن مایع زلال و صاف شده به تارریسها پس از حل شدن سلولز و صاف کردن مایع.
۵. ریسندگی
تبدیل سلولز به رشته‌های بلند به عنوان الیاف پس از عبور از تارسازها
۶. شست‌‌شوی الیاف
آب‌کشی در دیگ اتساع آمینه‌اکسید برای تثبیت الیاف و سپس شستشو با آب املاح‌زدایی شده.
۷. خشک‌کردن
الیاف لیوسل سپس خشک شده و بعد از آن ماده‌ای مانند سیلیکون یا صابون به عنوان نرم‌کننده یا روان‌ساز به آن افزوده میشود.
۸. حلاجی کردن
سپس الیاف حلاجی شده و دسته‌هایی طناب‌مانند را شکل می‌دهند.
۹. عملیات نهایی در پایان الیاف بریده شده و برای تبدیل به انواع محصولات گوناگون آماده خواهد بود.
تنسل از نظر شیمیایی تقریبا مشابه ریون است، اما فرآیندی تا حدودی متفاوت جهت ایجاد آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخلاف فرآیندهای تولید ریون، فرآیند تولید الیاف لیوسل شامل استفاده از حلال مستقیم به جای حلال غیر مستقیم است. از تکنیک ریسندگی حلال برای تولید تنسل استفاده می شود که برخلاف حالت تولید ریون، فرآیند تولید تنسل سبب ایجاد تغییرات قابل توجه شیمیایی در ساختار شیمیایی سلولز نمی‌شود. هرچند که استخراج پارچه از سلولز به حدود ۲۰۰ سال پیش برمی‌گردد، اما استفاده از این روش برای تولید انبوه از قرن بیستم میلادی شروع شده است. این پارچه‌ها در اصل به عنوان جایگزینی برای ابریشم طراحی شده‌اند و پیشگامان پارچه‌های سلولزی تلاش کرده‌اند تا فرآیندی که کرم‌های ابریشم برای تولید ابریشم واقعی از آن استفاده می‌کنند را دوباره پیاده‌سازی کنند.
اولین پارچه‌ی سلولزی که به تولید انبوه رسید، ریون بود و ریون تا به امروز با بهره‌گیری از روش اکستروژن تولید میشود. به عنوان یکی از جدیدترین روش‌های تولید پارچه‌ی سلولزی، تولید لیوسل با بهبود روش‌های تولید ریون است. این روش‌هاپربازده‌تر بوده، ضایعات کمتری داشته و محصول تولید شده از آن نسبت به ریون، ماده مصنوعی کمتری دارد.
فرآیند تولید
تراشه‌های چوب درختان سخت، مانند بلوط یا غان به عنوان مواد اولیه‌ی سلولز برای تولید پارچه به کار می‌روند. درختان استفاده شده برای این هدف معمولا در مزارع مخصوص کشت می‌شوند. وقتی تنه‌های درختان به تأسیسات تولید تنسل وارد می‌شوند، ابتدا به صورت تراشه خرد شده و در دیگ‌های تخمیر شیمیایی برای تحلیل تراشه‌ها به خمیر بارگذاری می‌شوند تا قطعات نرم شده و به خمیر (Pulp) تبدیل شوند.
سپس خمیر در آب شسته شده و ممکن است در این مرحله جهت ضدعفونی و رنگ‌بری از سفیدکننده نیز استفاده شود. در ادامه خمیر به شکل ورقه خشک شده و در درون ماسوره‌ها غلتک زده میشود. غلتک‌های سلولز معمولا بزرگ هستند و وزنی حدود ۲۵۰ کیلوگرم دارند.
سپس ورقه‌ها به قطعات‌های تقریبی ۲.۵ سانتی‌متری خرد شده و در دیگ‌های تحت فشار و حرارت آمینواکسید قرار می‌گیرند که به عنوان حلال اولیه برای تولید پارچه لیوسل از آن‌ها استفاده میشود. وقتی سلولز به صورت یک مایع صاف حل و تصفیه شد، به تارریسها (Spinneret) پمپاژ می‌گردد. زمانیکه محلول سلولز در تارریسها تحت فشار قرار می‌گیرد به الیاف بلند و نازک تبدیل شده و در دیگ رقیق آمینواکسید جهت تثبیت غوطه‌ور می‌گردند و سپس با آب بدون املاح معدنی شسته می‌شوند.
فرآیند تولید تنسل در مقایسه با ریون به مراحل و زمان کمتری برای تولید نیازمند است. همچنین از آنجا که آمینواکسید استفاده‌شده جهت تولید این پارچه قابل بازیافت است، تولید لیوسل نسبت به ریون با پسماند کمتری همراه خواهد بود.
پارچه‌ی لیوسل برای چه مصارفی مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
علاوه بر این، تنسل به سرعت به پارچه‌ی محبوب برای لباس‌های پزشکی تبدیل شده‌است. در هنگام حیات یا مرگ داشتن پارچه‌ای با کش‌سانی بالا بسیار مهم است و تنسل ثابت کرده است که نسبت به پارچه‌هایی که در گذشته برای لباس‌های پزشکی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند استحکام بالاتری دارد. ویژگی جذب بالای این منسوج باعث شده تا برای استفاده در کاربردهای پزشکی بسیار ایده‌آل باشد.
مدت کوتاهی بعد از توسعه‌ی لیوسل، محققین پتانسیل آن را برای استفاده در کاغذهای خاص تشخیص دادند. هنگامی که به کاغذ تنسل جز برای نوشتن نگاه میشود، تعداد زیادی از فیلترها در اصل از کاغذ ساخته می‌شوند و چون این الیاف مقاومت کمی در برابر هوا داشته و در همان حال جداکننده‌ی خوبی هستند، به عنوان کاغذ صافی بسیار ایده‌آل خواهند بود. از آنجا که الیاف لیوسل موادی چندمنظوره هستند، بنابراین ممکن است در انواع مختلفی از کاربردهای ویژه نیز مورد استفاده قرار گیرند. تحقیقات در مورد این منسوج در حال انجام است و شاید استفاده‌های بیشتری برای تنسل در آینده کشف گردد. به‌طور کلی کاربردهای لیوسل را می توان در موارد زیر خلاصه نمود:
- به عنوان جایگزینی برای پنبه یا ابریشم: استفاده شده برای تولید لباس، پیراهن، حوله و لباس‌های زیر.
- برای استفاده های تجاری: استفاده شده به عنوان بخش‌های پارچه‌ای در تسمه نقاله؛ وقتی تسمه‌ها با این پارچه ساخته می‌شوند، طول عمر بیشتری دارند و در برابر سایش و پارگی دارای مقاومت بیشتری هستند.
- برای کاربردهای پزشکی: استفاده شده در لباس‌های پزشکی.
- به عنوان یک مؤلفه برای کاغذهای مخصوص: استفاده شده به عنوان کاغذ صافی.
پارچه لیوسل در چه مناطقی از جهان تولید می شود؟
وقتی پارچه لیوسل برای اولین بار به تولید رسید، فقط در کارخانه‌ی شرکت آمریکایی انکا، در شهر انکا، در شمال کارولینا تولید می‌شد. اما وقتی شرکت انکا تولید این محصول را متوقف نمود، تولید آن به بریتانیا منتقل شد و شرکت الیاف کورتاولدز (Courtaulds Fibers) آن را تحت نام تجاری تنسل (Tencel) ادامه داد. سرانجام تولید تنسل به کارخانه‌ی کورتاولدز در آلاباما گسترش یافت و تا اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی این منسوج در هیچ جایی از دنیا تولید نمی‌شد. در سال ۱۹۹۸، کارخانه کورتاولدز به شرکت آکزونوبل (AkzoNobel) که یک شرکت بین‌المللی هلندی در زمینه‌ی تولید انواع رنگ است فروخته شد. شرکت آکزونوبل اقدام به فروش حقوق تنسل به یک شرکت سرمایه‌گذاری خصوصی به نام شرکای CVC کرد که این شرکت نیز بلافاصله حقوق بخش تنسل را به شرکت بین‌المللی نساجی مستقر در اتریش به نام لنزینگ Lenzing AG واگذار نمود.
هر چند که شرکت لنزینگ دارای کارخانه‌های متعددی در اروپا بود، اما بیشتر تولیدات این محصول به کشورهایی نظیر چین و اندونزی صادر می‌شد. هر چند که هنوز بخشی از تنسل در کشورهایی مانند اتریش، بریتانیا و آمریکا تولید می شود، اما عمده این پارچه اکنون در چین تولید میشود. با توجه به این‌که شرکت لنزینگ هنوز مالکیت امتیاز تنسل را در اختیار دارد، به همین خاطر به عنوان بزرگترین تولیدکننده‌ی این منسوج در جهان باقی مانده‌است. کارخانه‌های کوچک زیادی ممکن است این پارچه را در مقادیر کمی تولید نمایند، اما اگر شما یک لباس لیوسل به تن دارید، به احتمال زیاد این لباس از تولیدات یکی از کارخانه‌های چینی شرکت لنزینگ است.
قیمت منسوج لیوسل چقدر است؟
ریون و دیگر پارچه‌های سلولزی در اصل به عنوان جایگزین‌های ارزان‌تر ابریشم تولید شده‌اند. هر چند که تولید ابریشم به صورت کاملا طبیعی انجام می‌گیرد و نسبتا با محیط زیست سازگار است، اما تولید آن در مقادیر زیاد با دشواری‌های فراوان همراه است. به همین دلیل انقلابی در تولید ابریشم مصنوعی به وجود آمده‌است که نتیجه‌ی آن توسعه‌ی ریون مدرن بوده است. هرچند که هنوز نمی‌توان این واقعیت را کتمان کرد که تولید پارچه‌های سلولزی نسبت به ابریشم ارزان‌تر تمام می‌شوند، اما با قطعیت نمی‌توان گفت که این ماجرا در قیاس با پنبه هم اتفاق می‌افتد. اگرچه قیمت‌های پنبه و پارچه‌های سلولزی در نوسان است، اما هزینه تولید پنبه در دهه‌های گذشته و قبل‌تر به‌طور قابل توجهی پایین بوده‌است. اگر نوسانات اقتصاد جهانی ثابت باشد، پنبه از نقطه نظر تولید، نسبت به لیوسل و پارچه‌های مشابه، ارزان‌تر خواهدبود.
با این وجود، تفاوت قیمت بین پنبه و تنسل خیلی کم است و بعضی از تولیدکنندگان ممکن است فرآیند تولید پارچه‌های سلولزی را به فرآیند ساخت پنبه ترجیح دهند. به خصوص لیوسل یکی از ارزان‌ترین پارچه‌های سلولزی برای تولید به شمار می‌آید و باعث تولید پسماند بسیار کمی میشود. حتی اگر پارچه‌های سلولزی به دلیل نوسانات قیمت نسبت به پنبه به محبوبیت کمتری برسند، باز هم فایده‌ی لیوسل به دلیل کاربردهای متعدد از پنبه بیشتر است. قابلیت کشش این منسوج بسیار زیاد است و دوام بسیار بالایی در کاربردهای تجاری دارد و تولیدکنندگان بسیار خشنود خواهند بود که برای این مزایا قیمت‌های کمتری می‌پردازند.
چه تفاوتی بین انواع پارچه‌های لیوسل وجود دارد؟
از نظر شیمیایی فقط یک نوع منسوج لیوسل وجود دارد. حتی وقتی این ماده تنسل نامیده می شود نیز ترکیب شیمیایی یکسانی با لیوسل داشته و با یک فرآیند مشابه تولید میشود. با این وجود، دو پارچه با شباهت بسیار به لیوسل وجود دارند. نمونه های اینگونه پارچه‌های مشابه عبارت‌اند از:
- ویسکوز ریون (Viscose rayon): این پارچه جزء اولین منسوجات سلولزی بود که به محبوبیت زیادی رسید. ویسکوز ریون از اوایل دهه‌ی ۲۰ میلادی به تولید رسید. قبل از تولید این پارچه، تعدادی از نمونه‌های منسوجات سلولزی به دلیل قابلیت اشتعال و عدم توجیه فرآیندهای تولید از رده خارج شده‌بودند. ویسکوز ریون هنوز یک پارچه‌ی محبوب است و در سراسر دنیا تولید میشود. با این حال، فرآیند تولید ویسکوز بسیار پیچیده‌تر از لیوسل است و عوارض زیست‌محیطی بیشتری نیز دارد. تولید ویسکوز ریون در بعضی شرایط ممکن است نسبت به تنسل ارزان تر باشد، اما واضح است که این پارچه از نظر تکنولوژی تولید، قدیمی شده‌است.
- ریون مودال (Modal rayon): این نوع از ریون در بعضی جهات شباهت نسبی به تنسل دارد. فرآیند تولید آن مشابه با روش ساخت ویسکوز ریون بوده و کشش بسیار بیشتری نسبت به انواع دیگر الیاف سلولزی دارد. روش تولید این ریون در سال ۱۹۴۰ میلادی کشف شد و این کشف یک جهش فنی رو به جلو در تولید منسوجات سلولزی بود اما با این حال بسیاری از تولیدکنندگان سراسر جهان هنوز ویسکوز ریون را به جای ریون مودال تولید می‌کنند.
پارچه لیوسل چه تأثیری بر محیط زیست دارد؟
در مقایسه با دیگر منسوجات سلولزی لیوسل مطابقت بیشتری با محیط زیست دارد. هر چند که فرآیند تولید این پارچه با روش تولید ریون و دیگر پارچه‌های سلولزی مشابه است، اما اگر تولید تنسل به درستی انجام گیرد، سبب ورود هیچ‌گونه ماده شیمیایی به محیط زیست نمی‌شود.
برخلاف منسوجات مشابه، تولید لیوسل یک فرآیند تولید حلقه بسته را به کار می‌گیرد، یعنی از آمینواکسید مشابه برای استخراج انواع تنسل استفاده می‌کند. اما تولید ویسکوز ریون شامل انواع مختلفی از فرآیندهای شیمیایی است که سیستم حلقه بسته را به کار نمی‌گیرند و این مواد شیمیایی سپس به صورت پسآب آلوده به محیط زیست وارد میشود. با این حال باید به یاد داشت که تنسل از چوب ساخته میشود و تعداد زیادی درخت در فرآیند تولید این محصول از بین می‌روند. اگر درختان برای تولید تنسل به صورت پایدار تکثیر نشوند، تولید این ماده می‌تواند تأثیر منفی بر روی محیط زیست داشته باشد. در ضمن همه‌ی تولیدکنندگان تنسل تضمین نمی‌دهند که مدل استخراج حلقه بسته را به‌طور پایدار را دنبال کنند.
گواهینامه های موجود برای لیوسل
لیوسل را تحت شرایط خاصی می‌توان به عنوان یک ماده‌ی طبیعی گواهی کرد. جهت دستیابی به این گواهینامه، تولیدکنندگان این پارچه باید روش‌های ارگانیک را جهت تولید درختانی که برای سلولز مورد استفاده قرار می‌گیرند، به کار گیرند و همچنین آن‌ها باید تضمین دهند که از مواد شیمیایی سمی در فرآیند تولید استفاده نمی‌کنند.
برخلاف ریون ساختار تنسل توسط هیچ‌گونه ماده شیمیایی تغییر نمی‌کند. این موضوع نشان می‌دهد که منسوج مبتنی بر سلولز که تحت عنوان تنسل تولید و شناخته میشود، از نظر فنی فقط از طریق سلولز به دست آمده از درخت تولید می‌گردد. با این حال چون آمینواکسید در فرآیند تولید تنسل به کار می‌رود، بعضی این پارچه را به عنوان یک پارچه‌ی کاملا ارگانیک در نظر نمی‌گیرند.
| نام پارچه | لیوسل |
| نام دوم شناخته شده پارچه | تنسل |
| ترکیبات پارچه | سلولز چوب و مواد مصنوعی |
| تغییرات ممکن تراکم نخ در پارچه | ۳۰۰-۶۰۰ |
| قابلیت تنفس پارچه | زیاد |
| قابلیت مقاومت در برابر رطوبت | بالا |
| قابلیت حفظ گرما | متوسط |
| قابلیت ارائه کشش | کم |
| حساس به کرکی شدن یا قل زدن | متوسط |
| اولین کشور سازنده | ایالات متحده |
| بزرگترین صادر / تولید کننده | اروپا و چین |
| دمای توصیه شده برای شستشو | سرد |
| کاربرد در | پارچه جین، لباس های مجلسی، لباس زیر، حوله، تسمه های نقاله، لباس های پزشکی، کاغذهای خاص |
منبعsewport
